Wilk (ps. *vl´kъ) w kulturze słowiańskiej od zawsze zajmował ważne miejsce. Kojarzono go zazwyczaj ze złymi mocami i okrucieństwem, przez co podchodzono do niego z bojaźnią i należytym szacunkiem. Być może to kojarzenie wilka ze złymi mocami wynikało z tego, że moc przemiany w to zwierzę przypisywano Welesowi - słowiańskiemu bóstwu kojarzonemu z zaświatami i magią.
Dawni Słowianie odprawiali rytuały w wilczych skórach, po to by w ten sposób obdarzyć się siłą wilka. Zabiegi te były wykonywane przez tzw. okrutników, co wskazuje wyraźnie na to, z czym przede wszystkim kojarzone były te zwierzęta.Polowaniom na wilki w dawnych wspólnotach słowiańskich towarzyszyło przeświadczenie o szczególnej atmosferze takich wypraw. Spośród różnych zwierząt, wilki wywoływały szczególną bojaźń, która zapewne przyczyniła się też do upowszechnienia opowieści o słynnych wilkodłakach, które zdołały na stałe zadomowić się w kulturze masowej.
Bocian w ludowych wyobrażeniach
Bocian jest ptakiem, który niewątpliwie gra pierwsze skrzypce w kulturze ludowej. Polskie przysłowie mówi: jedna jaskółka jeszcze wiosny nie czyni. Ale czy podobnie jest z bocianem? Czy jeden bocian także nie czyni wiosny? Wręcz przeciwnie, zarówno dla naszych przodków, jak i dla nas to właśnie ten biało-czarny ptak z długim czerwonym dziobem jest najważniejszym wyznacznikiem, że przyszedł wiosenny czas. W poniższym wpisie postaram się uwydatnić m.in. najważniejsze informacje, powiadające o etymologii słowa, pochodzeniu bociana, przedstawię wróżby mówiące o przybyciu pierwszego bociana i wiele, wiele innych ciekawostek.
Ryszard Berwiński, „Bogunka na Gople” (fragment)
Głód, powietrze, ogień, woda
I wszelaka zła przygoda
Będą temu, kto by starą
Ojców swoich wzgardził wiarą!
Czytaj dalej... "Ryszard Berwiński, „Bogunka na Gople” (fragment)"
Strzybóg – słowiański pan wiatrów
Dawcą deszczu u Słowian był Perun – pan słowiańskiego panteonu, gromowładny bóg. Sam deszcz to jednak za mało, by zapewnić człowiekowi obfitość plonów, gdyż ktoś powinien zadbać także o to, by chmury deszczowe zaprowadzić we właściwe miejsce na świecie. Do tego zadania właściwym narzędziem wydaje się wiatr, który w wierzeniach Słowian również ma swojego boskiego operatora – Strzyboga.
Strzybóg był słowiańskim bóstwem odpowiedzialnym za wiatry. Bóg ten pojawiał się w wierzeniach Słowian wschodnich, gdzie powszechnie kojarzony był z wiatrem. W Powieści minionych lat Strzybóg został wyróżniony jako jedne z bóstw, którym wznoszono posągi w Kijowie. Zaś w Słowie o wyprawie Igora wiatry wiejące od morza są określone mianem "wnuków strzybogowych", co dostatecznie dowodzi temu, z czym przede wszystkim było kojarzone to bóstwo.
Latawiec / Latawica
Słowiańskie demony mające wpływ na zjawiska atmosferyczne - wiatry, utożsamiane z duszami poronionych dzieci, wisielców, skazanych złoczyńców. Wyobrażane je sobie jako wielkie, czarne ptaki. Ginęły podczas burzy rażone przez pioruny. Z czasem nazwy tych istot zaczęły również nazywać osoby rozwiązłe seksualnie, w związku z tym, że istoty te słynęły również z uwodzenia ludzi.
Czart / Bies
Takie wyrazy jak czart i bies to prasłowiańskie określenia złego, nieczystego ducha, mogącego szkodzić ludziom w ich ziemskich życiach. Często termin czart oznaczał demona kusego – kulawego lub bezogoniastego. Niektóre odpowiedniki złego ducha w różnych językach i regionach Słowiańszczyzny to: smętek, synec (synavec), czarny, kuternoga, rokita, zły, licho, nieczysty, łukawyj, wrag, weles, czort. Imię złego demona często tabuizowano, używając form zaimkowych: on, ten itd. Wielość nazw świadczy niewątpliwie o strachu, jaki wzbudzała ta istota.
Czart mieszkał na bagnach, w lasach, zbiornikach wodnych bądź też wirach powietrznych. Mógł przyjmować postać węża, świni, psa lub czarnego kota. Krążyły podanie ludowe wedle których czart miał być zrzucony z nieba przez jednego z bogów. Stąd też przedstawiano go często jako utykającego na jedną nogę. Inne podania głosiły o odgryzieniu jego ogona przez psa nasłanego przez boga. Biesy miały możliwość wnikania w konkretne osoby i kierowania ich działaniami. Mogły one sprowadzić na człowieka chorobę, a także nakłonić go do samobójstwa bądź innego haniebnego czynu. Reliktem tego wierzenia jest przymiotnik zbiesiony nazywający osobę będącą pod wpływem złego. Dzisiaj jednak wpływ mocy nieczystych na umysł człowieka nie jest już tak oczywisty, zaś sami ludzie (na wzór komputerów) się co najwyżej zwieszają. 😉
Co w mleczu piszczy?
MNISZEK POSPOLITY (Taraxacum officinale). Zwany też mniszkiem leczniczym, nazywany potocznie mleczem. Ile wiesz na temat jednej z najpowszechniejszych roślin dla polskiej przyrody?
Perun / Piorun — pan słowiańskiego panteonu
O samym Perunie i jego domniemanych hipostazach wiele przeczytać można w zakładce Bogowie, gdzie dość obszernie został poruszony temat domniemanej wielości imion tego bóstwa. Każdy mniejszy kult mu przypisywany zasługuje na odrębne omówienie, jednak nim to się stanie, warto jest dowiedzieć się czegoś więcej o samym Perunie, przypisywanych mu atrybutach i funkcjach, a także o jego powiązaniach z postaciami z innych mitologii, gdyż nasz rodzimy Piorun zdaje się dobrze wpisywać w grupę naczelnych bóstw mitologii indoeuropejskich.
Początkowo Perun był bogiem bezpostaciowym, jednak z czasem zaczął nabierać silnie antropomorficznego wizerunku związanego z jego atrybutami: piorunem, skałą (materialną postacią gromu), toporem bądź młotem, gromem oraz koniem. Wśród ludów Słowian i Bałtów powszechne były niegdyś wierzenia, że uderzenie pioruna potrafiło sakralizować. Perun w wierzeniach Słowian był nierozerwanie wiązany również z dębem. Z tego też powodu to właśnie dąb jest powszechnie uważany za najważniejsze słowiańskie drzewo, będące także centralnym punktem axis mundi — osi świata. Wraz z rozwojem religii pogańskiej postać Peruna zyskiwała na znaczeniu.
Czytaj dalej... "Perun / Piorun — pan słowiańskiego panteonu"