Maj – miesiąc kwitnienia

Rozpoczął się maj – miesiąc uważany przez wielu za najpiękniejszy i najprzyjemniejszy. Dla dawnych Słowian maj był czasem celebrowania wiosny w jej pełni, radowania się z rozkwitających drzew, roślin i kwiatów. W maju przyjęło się świętować dawne słowiańskie Stado, a także związane z nimi ludowe Zielone Świątki. Dlaczego piąty miesiąc roku nazywamy majem? Jakie skojarzenia wiążą się z tą nazwą i jakich innych słów Słowianie używali i używają na nazwanie tego miesiąca? Zapraszamy do lektury.

słup majowy

Wyraz maj w języku polskim to nie tylko nazwa miesiąca, gdyż oznacza on również tzw. słup majowy (nazywany również drzewkiem) – wyrzeźbiony z klonu, brzozy lub głogu słup drewniany, którego przy okazji majowych obrzędów przyozdabiano wstążkami i kwiatami, po to by następnie odprawić dookoła niego rytualny taniec. Badacze przypuszczają, że tradycja słupa majowego wywodzi się z przedchrześcijańskich wierzeń i że ma ona związek z pogańskim wyobrażeniem axis mundiMaj to także okolicznościowy bukiet z gałęzi jodłowych i kwiatów, który przywiązywano w maju na wierzchołkach drzew przy domach ładnych dziewczyn. Z kwitnieniem i roślinnością maj łączy także pochodzący od niego czasownik maić – zdobić coś zielonymi gałązkami, liśćmi i kwiatami. W kulturze ludowej dobrze są znane zwyczaje majenia domostw i obejść, tak by w ten sposób okazać radość z nadchodzącego lata.

Mimo wyraźnych związków maja z ludowymi tradycjami samo słowo maj ma obcy rodowód. Maj to jedna z dwóch nazw polskich miesięcy, która została zaadaptowana z łaciny, gdzie łacińska nazwa  Maius ma związek z rzymską boginią Mają. Kult Mai sięga czasów staroitalskich. Maja jako bogini to typowa matka-ziemia, bogini wzrastania. Poświęcenie tego miesiąca właśnie tej postaci jest nieprzypadkowe, o czym świadczy fakt, jak wiele gatunków kwitnie w czasie maja. Nazwy pochodne od łac. Maius zdołały zdominować większość Słowiańszczyzny, por. biał., bułg. i ros. май, słow. máj, łuż. maj.

Autorka: Maja Dumat (CC)
Autorka: Maja Dumat (CC)

W staropolszczyźnie maj był także określany jako trawień – od zielonych, bujnych i rozkwitających w maju traw. Kazimierz Moszyński przypuszcza, że nazwa ta ma rodowód starosłowiański i wyprowadza ją od prasłowiańskiego *travьnь. Świadczy o tym fakt, że nazwy podobne do staropolskiego trawienia funkcjonują wśród Białorusinów i Ukraińców, por. травень (travenʹ). Maj to czas zakwitania konwalii, piwonii, czerwonych maków, niezapominajek, jaśminu, bzu, tawuły i wielu innych przepięknych roślin. Nic zatem dziwnego, że to właśnie w tym czasie Słowianie wychodzili na łąki, po to by zbierać kwiaty do majenia. Różnorodność zakwitających w tym czasie roślin sprawia, że bardzo łatwo jest skomponować kolorowy i obfity wianek.

Rodzime nazewnictwo maja uchowało się także u Czechów, wśród których piąty miesiąc określa się mianem květen miesiąc kwitnienia, nazwa tożsama z naszym kwietniem. Tradycyjnie odrębność nazewniczą zachowali Chorwaci, dla których maj nosi nazwę svibanj. Wyraz ten utworzono od chorwackiej nazwy derenia ozdobnego krzewu, którego białe kwiaty rozkwitają w piątym miesiącu roku. Swe odrębne nazwy mają również Łużyczanie, por. dłuż. rozhelony i głuż. róžownik. Określenie górnołużyckie nawiązuje do barwy majowych łąk, które po przekwitnięciu mniszka lekarskiego często stają się różowe.

Autor: Joshua Mayer (CC)
Autor: Joshua Mayer (CC)

W ludowych porzekadłach dobrze zachowało się skojarzenie maja z burzami: grzmot w maju sprzyja urodzaju; jeśli w maju grzmot, rośnie żyto w lot. Zwiastunami majowego urodzaju są także pszczoła i kukułka. Najpopularniejsze przysłowie o maju brzmi jednak: W maju jak w gaju. W porzekadle tym zachowało się obecne również w etymologiach skojarzenie maja z obfitością kwitnących roślin. Dla Słowian piąty miesiąc roku to zatem przede wszystkim czas kwitnienia i związanej z nim radości. W łacinie przymiotnikiem majus można określić kogoś pełnego radości. Również i w słowiańskiej kulturze przyjęło się radować i świętować w tym czasie. Zresztą, jak tu nie świętować, skoro wszystko dookoła kwitnie tak pięknie? Dobrze wykorzystać ten czas na spacer po łące, który można połączyć z wąchaniem rozmaitych gatunków kwiatów.

Autor: Thomas Kohler (CC)
Autor: Thomas Kohler (CC)
Podobał Ci się artykuł? Rozważ postawienie nam kawy. Utrzymanie strony kosztuje, a nasze treści tworzymy za darmo.
Postaw mi kawę na buycoffee.to